- یکشنبه ۱۱ مهر ماه ۱۴۰۰
- 0 نظر
- دانستنی
- 546
آشنایی با بیت کوین به زبان ساده
بیت کوین چیست؟ بدون تردید این سوال مهمترین پرسش برای افرادی است که برای اولین بار نام این ارز رمزنگاری شده را میشنوند. همچنین افرادی که از ارز دیجیتال Bitcoin به عنوان ابزار سرمایهگذاری یا ترید استفاده میکنند نیز اطلاعات ناقصی در مورد فناوری و تکنولوژی بلاک چین بیتکوین دارند.
بیت کوین چیست؟
بیت کوین به دلیل نوسانات قیمتی منحصر به فرد و سود هنگفتی که به سرمایهگذاران اولیه خود داده بر سر زبانها افتاده و توجه علاقهمندان به بازارهای مالی را به خود جلب کرده است. اما حیف است که اطلاعات ما از این پدیده نوظهور در حد ابزاری برای کسب ثروت محدود بماند. به گفتهی بسیاری از آیندهپژوهان، بیتکوین به عنوان یکی از بزرگترین فناوریهای قرن ۲۱ ثبت خواهد شد. اگر در حال خواندن این مطلب هستید، حتما به شکلی نام Bitcoin را شنیدهاید و حالا به دنبال این هستید که بدانید بیت کوین چیست و چطور کار میکند. به زبان ساده، بیت کوین پول الکترونیکی است که هیچ حکومتی آن را کنترل نمیکند و برای تامین امنیت خود از علم رمزنگاری استفاده کرده است. برخلاف پولهایی (ریال، دلار، یورو و…) که امروزه در دسترس ما قرار دارد و توسط دولتها ایجاد شده و حکومتها بر آن نظارت دارند، بیت کوین توسط هیچ دولتی ایجاد نشده و یک ارز دیجیتال یا ارز رمزنگاری شده است. در عوض، از آنجایی که همه چیز در بیت کوین دیجیتالی و کامپیوتری است، این رمزارز برتر توسط هزاران کامپیوتر در سراسر جهان اداره میشود و شبکه آن به لطف کاربرانی که در شبکه هستند، در حال فعالیت است. افرادی که در شبکه بیت کوین فعالیت میکنند نیز توسط فرد یا نهاد خاصی انتخاب نمیشوند و تصمیم برای فعالیت در این شبکه، کاملا داوطلبانه و اختیاری است.
ارز دیجیتال بیت کوین دو کاربرد اساسی دارد؛ کاربرد پول و ابزاری برای انتقال ارزش، به این صورت که افراد بتوانند با آن کالاهای مورد نیاز خود را خریداری کنند. و کاربرد بعدی ابزاری برای ذخیره ارزش است، همانند طلا، تا افراد با خریداری آن بتوانند ارزش دارایی خود را حفظ کرده و از تورم در امان بمانند. ویژگی مهم بیت کوین نیز، عدم وابستگی آن به دولتها و غیرمتمرکز بودن آن است. این ویژگی برای اولین بار است که در تاریخ بشر اتفاق میافتد که پولی خلق شده که چاپ آن توسط دستگاههای ماینر و با استفاده از الگوریتمهای ریاضی اتفاق افتاده، امنیت آن توسط روشهای رمزنگاری تامین شده، تمامی تراکنشهای مالی در این سیستم با استفاده از فناوری بلاک چین ذخیره خواهد شد، برنامه چاپ و عرضه آن از قبل مشخص شده و قابل تغییر نیست و همچنین هیچ کشوری نمیتواند آن را تحت کنترل خود دربیاورد.
اگر بخواهیم تعریفی فنیتر برای مفهوم بیت کوین ارائه بدهیم، باید بگوییم بیت کوین یک ارز رمزنگاری شده همتا به همتا است که به صورت غیرمتمرکز اداره میشود و تمام سابقه آن به صورت زنجیرهوار، بر روی دفتر کلی به نام بلاک چین ذخیره میشود. مهمترین و برجستهترین ویژگیهای بیت کوین این موارد هستند: بیت کوین قابل سانسور نیست، امکان بیش از یک بار خرج کردن آن وجود ندارد و تراکنشهای آن در هر زمان و هر مکانی قابل انجام هستند.
معرفی بیت کوین به جهان، قابلیتهای زیادی را به همراه داشت و مهمترین آنها، استفاده از آن به عنوان ابزاری برای ذخیره ارزش و همچنین خرید و فروش کالاهای مختلف است. قبل از اینکه به ویژگیهای مهم و بنیادی بیت کوین بپردازیم، باید بدانیم که بیت کوین چیست و چطور موفق شده به رمزارز برتر بازار ارزهای دیجیتال تبدیل شود. اگر سوالاتی مانند نحوه کارکرد بیت کوین، نحوه خرید و فروش بیت کوین، روشهای استخراج بیت کوین، تاریخچه قیمت بیت کوین، روشهای کسب درآمد از بیت کوین و… ذهن شما را به خود مشغول کرده، در ادامه این مقاله با ما همراه باشید؛ چرا که قصد داریم به تمام این سوالات پاسخ دهیم و نکات زیاد دیگری را نیز در اختیار شما قرار دهیم.
چرا انسان پول را خلق کرد؟
بیت کوین یک پول دیجیتال است؛ پس برای شناخت بهتر آن، بهتر است کمی در مورد مفهوم پول و دلیل بوجود آمدن آن در سیر تکاملی بشر صحبت کنیم. مطمئنا هدف ما بررسی دقیق و جزء به جزء داستان پول نیست، بلکه مختصری از تاریخچهی آن را باهم مرور خواهیم کرد.از زمانی که انسان زندگی اجتماعی خود را آغاز کرد به تدریج مشاهده کرد که برای تامین نیازهای خود (نیازهای اساسی و نیازهای غیر اصیل که برایش بوجود آمد) به تعامل با سایر افراد احتیاج دارد. مبادله کالا به کالا یا معاملات پایاپای که در آن فردی محصول یا خدمت خود را در ازای دریافت محصول یا خدمت فرد دیگر، ارائه میداد اولین شکل انتقال ارزش برای ما بوده است. در این سیستم، ارزش هر کالا یا خدمت، در مقایسه با کالا یا خدمت دیگری اندازهگیری میشد. مثلا، ۲ کیلو گندم = ۱۰ کیلو نمک ارزش گذاری میشد. همانطور که مشخص است، چنین سیستمی نمیتواند پایدار باشد و محدودیتها و مشکلات بسیاری دارد.
فقدان یک ابزار واحد برای سنجش ارزش کالا و خدمات، دشوار بودن یافتن طرفین معامله (در چنین سیستمی طرفین مبادله به ندرت فردی را پیدا میکنند که دقیقا کالای مورد نظر آنها را بخواهد) و اتلاف وقت و انرژی از جمله مشکلات این سیستم بود. لذا بشر به فکر ایجاد یک “ابزار واسطه برای انتقال ارزش” افتاد.مفهوم پول در تاریخ زندگی ما انسانها شکل و شمایل متفاوتی داشته است. در دورهای یک کالای خاص، به عنوان پول یا ابزار تعیینکننده ارزش کالاها انتخاب شد. گزینش آن کالا نیز به نوع و فراوانی آن در همان منطقه جغرافیایی بستگی داشت. مثلا در منطقهای نمک به عنوان تعیینکننده ارزش دیگر کالاها انتخاب میشد. هر چند این اتفاق برخی از مشکلات اساسی معاملات کالا به کالا را حل کرده بود اما همچنان نواقص جدی داشت. غیرقابل تقسیم بودن این کالای واسطه مانع از انجام معاملات خرد و کوچک بود، نگهداری همین کالای واسطه و جلوگیری از فاسد شدن آن نیز خود مشکل بزرگی بود.
تغییر شکل پول
به تدریج انسان به این نتیجه رسید که باید کالایی را به عنوان ابزار انتقال ارزش انتخاب کند که نگهداری و جابهجایی آن آسان بوده و به راحتی فاسد نشود. استفاده از صدف دریایی یکی از اولین گونههای طبیعی پول بود. در این عصر، بشر سعی داشت تا از المانهایی که در طبیعت مشاهده میکند به عنوان پول استفاده کند. تحقیقات نشان میدهد که استفاده از صدف تقریبا به بیش از ۳,۰۰۰ سال پیش بازمیگردد. یکسان بودن اندازه صدفها، کوچک بودن آن برای حمل آسان و دوام و عدم فاسد شدن از جمله دلایل این انتخاب طبیعی بود.
سپس انسان از سکههای فلزی به عنوان پول استفاده کرد. این سکهها عموما از جنس فلزاتی کمیاب و ارزشمند مثل طلا و نقره انتخاب میشدند. اینجا زمان حکمرانی امپراطوریهای بزرگ در جهان است. هر امپراطوری، از سکه خاص خود استفاده میکرد که نشان آن حکومت بر روی سکههایش حک شده بود. براساس اطلاعات موجود، ۲,۵۰۰ سال پیش در منطقهای که اکنون بخشی از ترکیه است، اولین نوع سکههای فلزی که ترکیبی از جنس طلا و نقره بودند مورد استفاده قرار گرفت.سکههای فلزی بسیاری از مسائل گونههای اخیر پول را مرتفع کرد. اما با این وجود مشکلات دیگری داشت. حمل این سکهها کار بسیار دشواری بود. پس از آن خزانههایی ایجاد شد تا افراد با ذخیره سکههای طلا یا نقره خود در آن، اعتبارنامه دریافت میکردند و به جای استفاده از خود سکه، از اعتبارنامه که نشان دهنده مقدار سکه موجود در خزانه بود را مورد استفاده قرار دادند. این مدل را شاید بتوان اولین استفاده از پول کاغذی در تاریخ نامید. به تدریج حکومتها و دولتهای قدرتمند کنترل این خزانه و انتشار این اسناد کاغذی را در دست گرفتند. پول کاغذی که امروزه همه ما از آن استفاده میکنیم، گونه تکامل یافته همین ایده اولیه است.
در نتیجه به جایی رسیدیم که وظیفه انتشار پول به دست دولتها افتاد. این اتفاق مبادله کالا و خدمات در میان انسانها را بسیار آسان کرد. دولتها برای انتشار این پولهای از کاغذهای خاص و دستورالعملهای امنیتی خاصی استفاده میکردند تا امکان جعل آن را کاهش دهند. مردم نیز به سبب اعتمادی که به دولتها داشتند، به راحتی آن را به عنوان ابزاری مطمئن و قابل اعتماد برای انتقال ارزش استفاده کردند. اما این پول یک مشکل اساسی داشت: عرضهی پول در انحصار دولت بود و این باعث متمرکز شدن آن شد. سوال اینجاست که کنترل پول توسط یک نهاد متمرکز چه ایرادی دارد؟ دولتها هر زمان که اراده کنند میتوانند بدون وقفه پول چاپ کرده که نتیجهی آن در بیشتر مواقع تولید تورم و کاهش قدرت خرید مردم است. حالا دوران آن فرا رسیده تا با ورود انسان به عصر دیجیتال، پول دیجیتالی که توسط دولتها کنترل نمیشوند نیز بوجود آید؛ و اینجا زمانی است که بیت کوین وارد زندگی ما شد.
تاریخچه بیت کوین؛ اولین پول الکترونیکی غیرمتمرکز
در روز ۳۱ اکتبر ۲۰۰۸ مصادف با ۱۰ آبان ماه ۱۳۸۷ مقالهای با عنوان “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System” به معنی ” بیت کوین: یک سیستم پول الکترونیکی فرد به فرد” منتشر شد. در بخش نویسندهی این مقاله نام : Satoshi Nakamoto نوشته شده بود. همچنان کسی نمیداند که این نام، اسم یک نفر بوده یا گروهی از دانشمندان چنین نامی را برای خود انتخاب کردهاند. ساتوشی ناکاموتو هیچگاه هویت خود را فاش نکرد تا برای همیشه به عنوان راز در تاریخ باقی بماند. این مقاله تنها ۹ صفحه داشت؛ اما دقت علمی مقاله آنچنان بالا بود که بسیاری از پژوهشگران حوزهی اقتصاد، رمزنگاری و ریاضیات و کامپیوتر را به ایدهی مطرح شده در این مقاله جذب کرد. ایدهی اصلی این مقاله، ارائهی یک سیستم پرداخت مالی الکترونیکی به صورت فرد به فرد بود. فرد به فرد بودن این سیستم به این معنی است که افراد بتوانند برای مبادلات مالی خود از پولی استفاده کنند که هیچ نهاد واسط مانند دولتها و بانک مرکزی در آن دخالتی نداشته باشند و بدون وجود واسطه ابزاری برای انتقال ارزش ایجاد کنند. پس میتوان گفت که بیت کوین، رقیبی برای بانکها است.
دوبار خرج کردن؛ مسئلهی مورد توجه ساتوشی ناکاموتو
اما اگر مردم از سیستم بانکی برای مبادلات مالی خود استفاده میکنند به دلیل اعتماد آنها به دولتهاست. در واقع اگر مردم نمیتوانند مبادلات خود را به صورت فرد به فرد انجام دهند به این دلیل است که نمیتوانند به هم اعتماد کنند. دلیل نیاز ما به حضور موجودیت سومی به نام دولتها و بانکهای مرکزی، ایجاد اعتماد بین مردم است. اگر چنین نهادی حذف شود و سیستم پرداخت فرد به فرد شود چه عاملی اعتماد را بین طرفین مبادله فراهم کند؟ خالق یا خالقان این پول مجازی، استفاده از امضای دیجیتال که با استفاده از الگوریتمهای رمزنگاری ایجاد خواهد شد را عامل ایجاد اعتماد میان طرفین معرفی کردند (در ادامه در این مورد به صورت مفصل صحبت خواهیم کرد). اما مسئله اصلی چیز دیگری است. چه راهکاری تضمین میکند که فردی ۱ واحد از این پول دیجیتال را به صورت همزمان به دو نفر ارسال نکرده و اصطلاحا دو بار خرج کردن یا Double-spending در این سیستم مالی رخ نخواهد داد؟ در سیستم بانکی از آنجا که تمام اطلاعات حساب افراد در بانک ذخیره شده، دوبار خرج کردن هیچگاه رخ نخواهد داد. چون تمام اطلاعات در یک محل ذخیره شده و یک نهاد آن را کنترل میکند. اگر چنین نهادی حذف شود، چگونه جلوی دوبار خرج شدن دارایی گرفته میشود؟ ساتوشی ناکاموتو برای این مشکل، با استفاده از توابع رمزنگاری، هش تراکنشها را ایجاد کرده و آنها را با استفاده از فناوری بلاک چین در بلاکهایی ذخیره میکند. برای تغییر این تراکنشها بایستی توان محاسباتی استفاده شده در زمان هش کردن این تراکنشها، مجددا مورد استفاده قرار گیرد. لذا امنیت شبکه به این صورت تامین خواهد شد. تراکنشها به صورت زنجیروار در زنجیره بلوکی بیت کوین ذخیره خواهد شد و تغییر در آنها به این راحتی صورت نخواهد گرفت. در مورد ساختار بیت کوین در بخش بیت کوین چگونه کار میکند؟ بیشتر صحبت خواهیم کرد.
ساتوشی ناکاموتو کیست؟
یکی از جنجالیترین مباحث از ابتدای معرفی بیت کوین تاکنون، هویت خالق یا خالقان این سیستم مالی جدید است. واقعا ساتوشی ناکاموتو که بود؟ چرا این فرد یا گروه هیچگاه هویت خود را فاش نکردند؟ Satoshi Nakamoto نام مستعاری است که فرد یا افرادی که بیت کوین را بهوجود آوردهاند برای خود انتخاب کردهاند. ساتوشی ناکاموتو کار بر روی کدهای شبکه بلاک چین بیت کوین را از سال ۲۰۰۷ آغاز کرد. در ۱۸ آگوست سال ۲۰۰۸ یا ۲۸ مرداد ۱۳۸۷ او یک وبسایت به نشانی www.Bitcoin.org را خریداری کرد و در نهایت در تاریخ ۳۱ اکتبر ۲۰۰۸ یا ۱۰ آبان ۱۳۸۷ مقاله بیت کوین را منتشر کرد. او در هیچ یک از فعالیتهای خود اطلاعاتی از خود منتشر نکرده بود و کسی از هویت واقعی او خبر نداشت.
اولین پیام ساتوشی چه بود؟
تقریبا تمام اطلاعات ما از خالق بیت کوین به پستهایی که او در آن سالها در فروم Bitcointalk منتشر کرده بازمیگردد. ساتوشی ناکاموتو در تاریخ ۱۱ فوریه ۲۰۰۹ یا ۲۳ بهمن ۱۳۸۷ اولین پیام خود را در فروم http://p2pfoundation.ning.com/ منتشر کرد. او در این پست خود که با عنوان Bitcoin open source implementation of P۲P currency ایجاد شده بود از ایده خود مبنی بر توسعه یک سیستم پرداخت مالی فرد به فرد الکترونیکی به نام Bitcoin رونمایی کرد. این اولین باری بود که کلمه Bitcoin در میان عامه مردم توسط خود ساتوشی استفاده شد.
ساتوشی پس از انتشار این پست، دو پست دیگر به فواصل زمانی چند روز منتشر کرد و سپس برای مدت ۹ ماه هیچ خبری از او در این فروم نبود. البته او فعالیت خود را بر روی شبکه بیت کوین ادامه داد و به کمک سایر توسعهدهندگان به دنبال اجرای کامل شبکه بیت کوین بود.
شبکه بیت کوین کی آغاز به کار کرد؟
نهمین روز از ماه ژانویه سال ۲۰۰۹ میلادی (۲۰ دی ماه ۱۳۸۷) روز بسیار مهمی برای شبکه بیت کوین است. ساتوشی در این روز اولین نسخه نرم افزار بیت کوین Version ۰.۱ منتشر شد و نخستین بلاک یا genesis block شبکه بلاک چین بیت کوین توسط ساتوشی ناکاموتو استخراج شد. در این بلاک تنها یک تراکنش انجام شد و اولین پاداش استخراج بیت کوین که در آن زمان ۵۰ واحد رمز ارز BTC بود، تولید شد. با توجه به قیمت امروز بیت کوین اولین پاداش استخراج تقریبا ۱,۷۰۰,۰۰۰ دلار ارزش دارد. این مقدار همچنان در این کیف پول ذخیره شده و از آن دوران هنوز جابه جا نشده است.این بلاک نکته بسیار جالب دیگری نیز دارد. ساتوشی در زمان استخراج این بلاک، پیامی را نیز در آن ثبت کرد تا برای همیشه در شبکه بلاکچین Bitcoin باقی بماند:
این پیام به خبری که روزنامه تایمز ۶ روز قبل از تولید نخستین بلاک در شبکه بلاکچین Bitcoin منتشر کرده، اشاره دارد. آلیستر دالین، صدراعظم خزانه داری نماینده ولیعهد انگلستان در پارلمان این کشور است که برای دومین بار تصمیم به تزریق پول برای رفع بحران مالی سال ۲۰۰۸ گرفت. ساتوشی با اشاره به چنین تصمیمهایی، سیستم اقتصادی فعلی دنیا را به چالش کشید و ناکارآمدی آن را نشان داد. سیستمی که به راحتی میتوان پول چاپ کرد و با تولید تورم، مردم را روز به روز فقیرتر کرد.
آخرین پیام ساتوشی چه بود؟
Satoshi nakamotoسرانجام در تاریخ ۱۲ دسامبر ۲۰۱۰ (۲۱ آذر ۱۳۸۹) آخرین پیام خود را در فروم Bitcointalk منتشر کرد و تا به امروز هیچ پیامی از او در این فروم و در هیچ جا منتشر نشده است.آخرین نوشته ساتوشی به پیام More Work to Do مشهور است. او در این پیام برخی پیشنهادهای خود را برای ارتقای بیت کوین مطرح کرده است. در مجموع از اولین پیام تا آخرین پیام، خالق بیت کوین ۶۶۹ روز در این فروم فعالیت داشت و پرسشهای متنوعی را پاسخ داده است.
حواشی پیرامون Satoshi nakamoto
از آنجا که ساتوشی ناکاموتو تصمیم گرفته تا هویت خود را برای همیشه پنهان کند، حواشی و افسانهها و داستانهای عجیب و غریبی پیرامون این دانشمند خلاق وجود دارد. در این بخش به برخی از مهمترین آنها اشاره خواهیم کرد.
ساتوشی ناکاموتو چند بیت کوین دارد؟
یکی از مهمترین حواشی پیرامون خالق بیت کوین، میزان بیت کوین های او است. بررسی کیف پولهایی که در روزهای اول بلاک های شبکه بلاک چین Bitcoin را استخراج کرده و پاداش ماین آن را بدست آورده نشان میدهد که ساتوشی تقریبا ۹۸۰ هزار واحد بیت کوین دارد. با توجه به اینکه تعداد کل رمز ارزهای BTC به ۲۱ میلیون واحد محدود شده، تقریبا ۴ درصد از کل بیتکوین های موجود در اختیار خالق این ارز دیجیتال است. با توجه به قیمت لحظه ای بیت کوین ثروت بنیانگذار بیت کوین ۳۷ میلیارد دلار برآورد میشود.
مدعیان دروغین ساتوشی ناکاموتو
از زمانی که ساتوشی ناکاموتو جامعه بیت کوین را ترک کرده حدودا ۱۱ سال میگذرد و در این سالها افراد بسیار ادعا کردهاند که Satoshi Nakamoto واقعی آنها هستند. همچنین برخی از افراد، خالق یا خالقان بیت کوین را وابسته به برخی نهادهای قدرت در جهان دانستهاند. که در ادامه به مهمترین آنها اشاره خواهیم کرد.
Dorian Nakamoto
دورین ناکاموتو تقریبا اولین گزینه احتمالی برای شخصیت واقعی ساتوشی ناکاموتو بود. شاید شباهت اسمی این دو یکی از دلایل قوت گرفتن این شایعه بود. اما دورین در مصاحبهای اعلام کرد که او اصلا با بیت کوین آشنایی نداشته و اطلاعی از این ارز دیجیتال ندارد. این شایعه به طور رسمی اولین بار توسط مجله Newsweek مطرح شد. در اثر انتشار این شایعه، زندگی شخصی دورین ناکاموتو تحت تاثیر قرار گرفت. او به راستی ساتوشی ناکاموتوی واقعی نبود. آندرس آنتونوپولوس که ما در میهن بلاکچین نیز ویدیوهای آموزشی او را تحت عنوان هر هفته با آنتونی منتشر میکنیم، یکی از متخصصین و مبلغین اولیه بیت کوین، از جامعه بیت کوین تقاضا کرد تا برای دلجویی از دورین ناکاموتو، به او رمز ارز BTC اهدا کنند. طی این اقدام در سال ۲۰۱۴ حدودا ۱۰۲ ارز دیجیتال بیت کوین برای دلجویی از دورین ناکاموتو جمع شد. و او در این مصاحبه از جامعه بیت کوین برای این اقدام تشکر کرد و به این طریق به یکی از طرفداران بیت کوین تبدیل شد.
کریگ رایت؛ جنجالیترین مدعی
Craig Wrightیکی از توسعهدهندگان مطرح بیت کوین و اهل استرالیا است که بعدها فورک بیت کوین اس وی را رهبری کرد یکی از جنجالیترین افرادی بود که ادعا کرد او ساتوشی ناکاموتوی واقعی است. او این ادعای خود را در سال ۲۰۱۵ مطرح کرد. این ادعا توسط افراد سرشناس این حوزه رد شد تا آنجا که ویتالیک بوترین، خالق و بنیانگذار شبکه بلاک چین اتریوم، نیز کریگ رایت را کلاهبردار خطاب کرد. او برای اثبات ادعای خود گفت که کلید خصوصی کیف پولهای ساتوشی ناکاموتو را در اختیار دارد. او کافی است برای اثبات این ادعای بزرگ خود، از این کیف پول یک تراکنش ارسال کند که تا کنون چنین کاری را انجام نداده است.
نیک سابو
Nick Szaboکه یک مهندس علوم کامپیوتر و فردی شناخته شده در حوزه ارزهای دیجیتال است. او مفهوم قرارداد هوشمند را در سال ۱۹۹۶ مطرح کرد و از این جهت یکی از پیشگامان این حوزه به شمار میآید. او یکی از قویترین گزینههای احتمالی برای ساتوشی ناکاموتو بودن است. او در سال ۲۰۰۸ و پیش از معرفی بیت کوین، یک ارز دیجیتال به نام Bit Gold را معرفی کرد. بیت گولد ساختاری بسیار شبیه به بیت کوین فعلی داشت اما به اندازه bitcoin معماری قوی و ایمنی نداشت. این ادعا توسط خود نیک سابو مطرح نشد و توسط او بارها رد شده است. اما او یکی از محتملترین گزینهها برای ساتوشی ناکاموتو افسانهای است.
پشتوانه بیت کوین چیست؟
یکی از نکات مهم مربوط به ارزهای فیات (همان ریال، دلار، یورو و…) پشتوانهای است که آنها دارند. این پشتوانه توسط دولت هر کشور تعیین میشود و میتواند مواردی مانند طلا، نفت، گاز، اوراق مالی و… باشد. در واقع میتوان گفت پشتوانه ارز رایج هر کشور، قدرت اقتصادی آن کشور است. حالا به سراغ بیت کوین میرویم. همانطور که گفته شد، بیت کوین نه توسط دولتی به وجود آمده و نه توسط کشوری کنترل میشود. پس پشتوانه بیت کوین چه چیزی است؟ چه چیزی به بیت کوین اعتبار میدهد؟ چه چیزی بیت کوین را ارزشمند کرده است؟ همانطور که میدانید بیت کوین نوعی پول دیجیتال است که وجود فیزیکی ندارد و تمام ماهیت آن را کدهایش تشکیل میدهند. بنابراین چیزی که اولین رمزارز معتبر دنیا را ارزشمند میکند، استقبال مردم از تکنولوژی آن، به رسمیت شناختن آن و استفاده از آن برای اهداف مختلف است. برای درک بهتر این مطلب مثالی میزنیم:فرض کنید تمامی مردم جهان عدس را به عنوان یک واحد پول بپذیرند و به عنوان مثال برای خریدهایشان عدس مبادله کنند. با این منوال عدس ارزشمند میشود در حالی که دولتها عدس را توزیع و کنترل نمیکنند و عدس پشتوانهای ندارد. شاید خود عدس به خودی خود ارزش چندانی نداشته باشد؛ اما بنا بر دلایلی، مردم آن را به عنوان یک نوع پول پذیرفتهاند و در معاملاتشان از آن استفاده میکنند و حتی ممکن است برخی به این امید که عدس شایعتر و ارزشمندتر میشود، به منظور سرمایهگذاری برای آینده عدس نگهداری کنند.البته مسلم است که داستان بیت کوین و عدس تفاوت بسیار زیادی دارد و دلایلی که باعث پذیرش بیت کوین توسط مردم شدهاند، دلایل بسیار محکم و مهمی هستند.
آیا دولتها مخالف بیت کوین هستند؟
حالا که متوجه شدید بیت کوین چیست ، چه پشتوانهای دارد و چه کسی آن را ساخته است، احتمالا این سوال برایتان پیش آمده که اگر بیت کوین ساختار اقتصادی فعلی را به چالش کشیده، آیا بیت کوین قانونی است و دولتها تا چه اندازه بر روی این ارز دیجیتال محبوب کنترل دارند. جالب است بدانید قانونگذاری بیت کوین و به طور کلی بازار ارزهای دیجیتال، یکی از جنجالیترین مسائلی است که این حوزه با آن دست و پنجه نرم کرده است. قانونگذاران کشورهای مختلف رویکردهای متفاوتی نسبت به این حوزه داشتهاند و هر کدام، قوانین خاص خود را برای فعالیتهای مربوط به این حوزه وضع کردهاند. بعضی دولتها نیز ترجیح دادهاند فعلا به قانونگذاری این حوزه ورود نکنند؛ یعنی خرید و فروش بیت کوین در بعضی کشورها هنوز تحت هیچ قانون خاصی نیست.
به طور کلی، باید بدانید که دولتها بازار بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال را کنترل نمیکنند. بر خلاف دیگر بازارهای مالی مانند بازار بورس اوراق بهادار که تاثیر مستقیمی از تصمیمهای دولت میگیرد، بازار ارزهای دیجیتال کاملا مستقل از دولت عمل میکند. عدم قانونگذاری مشخص برای بیت کوین، نشاندهنده غیرقانونی بودن آن نیست. بعضی کشورها به طور رسمی و مشخص خرید و فروش ارزهای دیجیتال از جمله بیت کوین را قانونی اعلام کردهاند و بعضی دیگر، مبادله رمزارزها را غیرقانونی اعلام کردهاند.البته این نکته واضح است که با توجه به ماهیت بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال، دولتها امکان دسترسی به تراکنشهای بیت کوین و بلوکه کردن آنها را ندارند. از آنجایی که اولین پول مجازی ماهیت غیرمتمرکز دارد و توسط هیچ سازمان یا فردی کنترل نمیشود، دولتها امکان بلوکه کردن یا متوقف کردن تراکنشهای آن را ندارند. البته نباید این نکته را فراموش کرد که اگر کشوری خرید و فروش رمزارزها را غیرقانونی اعلام کند، میتواند با اقداماتی مانند ردیابی IP تراکنشها، به افراد دسترسی پیدا کند و برای آنها جریمههایی تعیین کند. درواقع، دولتها تنها میتوانند به شرکتها و صرافیهای متمرکز که در آن کشورها مشغول به فعالیت هستند قانونگذاری اعمال کنند و حساب افراد را از طریق صرافیها رصد کنند.
آیا دولتها بزرگترین تهدید برای بیت کوین هستند؟
بیت کوین سیستم پرداخت مالی جدیدی در دنیا ایجاد کرده که در آن افراد میتوانند مبادلات مالی خود را بدون نیاز به سیستمهای بانکی و موسسات مالی وابسته به دولتها انجام دهند. این ویژگی خطر بزرگی برای دولتهاست و میتوان گفت بزرگترین تهدید برای شبکه بیت کوین بانکها و دولتها به عنوان مراکز ثروت و قدرت در دنیای کنونی هستند. مطمئنا دولتها نمیخواهند چنین سیستمی در دنیا همهگیر شود.بیت کوین در کنترل هیچ نهاد و موجودیت متمرکزی نیست و ساختار آن به گونهای طراحی شده که چنین امکانی برای آن وجود ندارد. این نکته یکی دیگر از نگرانیهای دولتها است. شاید برای اولین بار در دنیا این اتفاق افتاده که سیستم پرداخت مالی در کنترل هیچ کشور و دولتی نیست و مدیریت آن میان عامه مردم توزیع شده است. این موارد، به هیچ عنوان باب میل کشورها و قدرتها نیست.نگرانی دیگر استفاده از بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال به عنوان ابزاری برای فرار مالیات، پولشویی، استفاده در فعالیتهای غیرقانونی مثل توزیع مواد مخدر، اسلحه، قاچاق انسان و … است. افراد برای انجام تراکنش از طریق شبکه بلاک چین bitcoin نیازی به احراز هویت نداشته و اطلاعات هویتی افراد در این سیستم پرداخت کاملا پنهان است. این سیستم، ابزار مناسبی برای انجام کارهای خلاف قانون است. البته این موضوع، باعث نگرانی جامعه بیت کوین نیز بوده و طرفداران تکنولوژی بیت کوین نیز با این کارها موافق نیستند.
در نتیجه میتوان دولتها را بزرگترین رقیب و دشمن بیت کوین معرفی کرد. تا کنون بسیاری از کشورها از جمله چین و گاهی آمریکا، مخالفت خود با رشد این حوزه را با تصمیمهای گوناگون نشان دادهاند. به هر حال بیت کوین آمده تا مدیریت سیستم مالی مردم را به خود مردم واگذار کند و طبیعتا این اتفاق برای دولتها خوشایند نیست.
بلاک چین بیت کوین چیست؟
در این بخش به سراغ مباحث فنی در مورد بیت کوین و شبکه بلاک چین آن میرویم. بلاک چین چیست؟ و بیت کوین چگونه از آن استفاده میکند؟
بلاکچین، ابزاری برای ذخیره اطلاعات به صورت به هم پیوسته و زنجیرهوار است. این اطلاعات در دفتر کل (Ledger) آن شبکه ذخیره میشود. این دفتر کل یا Ledger عمومی بوده و تمام افراد به طور یکسان به آن دسترسی دارند. کل شبکه بیت کوین از چنین فناوری استفاده کرده و به این فناوری وابسته است. تمام تراکنشهایی که در شبکه بیت کوین تایید میشوند، در بلاک چین بیت کوین ذخیره میشوند. تراکنشها با زمانبندی مشخصی و به صورت زنجیرهای در بلاک چین ذخیره میشوند تا از این طریق امنیت آنها تامین شود. از این رو برای تغییر در هر تراکنش، باید زنجیره تراکنشهای متصل به آن که در بلاک چین بیت کوین ذخیره شده را تغییر داد. این شبکه توسط بازیگرانی که به آنها نود (Node) یا گره گفته میشود، کنترل میشود. هر Full Node (نود اصلی شبکه که اختیار تمام دارد) در شبکه بیت کوین، به طور مستقل لجر بیتکوین را ذخیره میکند. زمانی که چند نود مستقل یک نسخه واحد از بلاک چین را ذخیره کنند، اعتماد به اطلاعات ذخیره شده در این شبکه افزایش مییابد. بلاکچین به فارسی زنجیره بلوکی ترجمه میشود که در آن هر بلوک حاوی اطلاعاتی است که به بلوک قبلی متصل میشود. به این شکل زنجیرهی طولانی از بلاکها تولید میشود.جالب است بدانید بلاک چین به عنوان بزرگترین اختراع بشر بعد از اینترنت شناخته میشود و با این وجود، این تکنولوژی عظیم و جذاب، دیده شدن خود را مدیون بیت کوین است؛ چرا که تکنولوژی بلاک چین برای اولین بار، در وایت پیپر بیت کوین و توسط ساتوشی ناکاموتو معرفی شد. از آنجایی که بیت کوین یک دارایی با ارزش است و ماهیت آن به گونهای است که توسط تمام افراد حاضر در شبکه اداره میشود، باید محلی برای ذخیره کردن تمام تراکنشها داشته باشد. اگر قرار نباشد پای بانکی برای ذخیره کردن بیت کوین وجود داشته باشد، تراکنشهای آن باید در محلی امن و مطمئن ذخیره شوند. ساتوشی ناکاموتو برای ذخیره کردن تراکنشهای بیت کوین، فناوری بلاک چین را معرفی کرد.
بلاک چین بیت کوین چطور کار میکند؟
بلاک چین شبکهای غیرمتمرکز است که تاریخچه تمام تراکنشها را در خود ذخیره میکند. بلاکچین تشکیل شده از دو کلمه بلاک (block) و چین یا زنجیره (chain) است. بلاکچین به زبان ساده یعنی محل ذخیره اطلاعات؛ این اطلاعات یا تاریخچه تمام تراکنشها، به شکل زنجیرهوار در بلاکها ذخیره میشود و به همین دلیل است که به آن بلاکچین میگوییم. بلاک چین بیت کوین غیرمتمرکز است؛ یک نسخه از آن در اختیار تمام افرادی که در شبکه فعالیت دارند قرار دارد و یک فرد خاص کنترل و مدیریت شبکه را در دست ندارد. انجام هر تراکنش بیت کوین در شبکه، نیاز به تایید اعضای شبکه دارد و تا زمانی که تراکنش مورد نظر تایید اعضای شبکه را نگرفته، انجام نمیشود.
اجازه بدهید با مثالی ساده، نحوه عملکرد بلاک چین بیت کوین را توضیح بدهیم:
اگر آلیس بخواهد یک بیت کوین برای باب ارسال کند، نمیتواند این کار را بدون اطلاع بقیه اعضای شبکه بیت کوین انجام بدهد. اعلامیه تراکنش او برای دیگران هم ارسال میشود؛ اگر اطلاعات او صحیح باشد، اعضای شبکه تایید میکنند که این تراکنش انجام شود و سابقه ارسال یک بیت کوین از سمت آلیس برای باب، روی شبکه ذخیره میشود. حالا، از آنجایی که همه اعضا یک نسخه یکسان از بلاک چین دارند، اطلاعات این تراکنش برای همه آنها ارسال میشود و همگی در جریان این تراکنش هستند. بنابراین، امکان سانسور، تغییر سابقه تراکنشها و دست بردن در آنها وجود ندارد.
در واقع، اگر شخصی بخواهد تراکنشی در شبکه بیت کوین داشته باشد، درخواست تراکنش را ارسال میکند، اعضای شبکه با بررسی سابقه متوجه میشوند که او موجودی کافی برای انجام این تراکنش را دارد یا نه، و در نهایت تراکنش او را معتبر یا غیر معتبر در نظر میگیرند. اگر تراکنشی معتبر باشد، منتظر تایید اعضای شبکه میماند.
تراکنش بیت کوین چطور انجام میشود و چه ویژگیهایی دارد؟
تراکنشهایی که روی شبکه ارسال شده و معتبر شناخته شدهاند وارد محلی به نام ممپول (Mempool) میشوند و منتظر میمانند تا توسط ماینر به بلاک اضافه شوند. ممپول در واقع نوعی اتاق انتظار برای تراکنشهای تاییدنشده است. این تراکنشها در ممپول باقی میمانند تا تعداد آنها به حد نصاب برای قرارگیری در یک بلاک از بلاک چین برسد. وقتی تعداد تراکنشها به حد نصاب رسید (براساس حجم یا اندازه آنها)، ظرفیت یک بلاک تکمیل شده، آن بلاک توسط اعضای شبکه تایید شده و به بلاک چین اضافه میشود. طی این فرآیند، کوینهای جدیدی تولید شده و به تعداد کوینهای در گردش شبکه اضافه میشوند. در اینجاست که پای مفهومی به نام استخراج یا ماینینگ بیت کوین به میان میآید.تمام تراکنشها در شبکه بلاک چین ذخیره میشود و همه میتوانند یک نسخه از آن را داشته باشند و شاهد تمام تراکنشها باشند. این موضوع باعث ایجاد دو مزیت بزرگ برای Bitcoin میشود. اما این دو مزیت بزرگ برای بیت کوین چیست:
شفافیت: که از انجام تخلفاتی که به روشهای معمول در پشت پرده انجام میشود جلوگیری میکند.
امنیت: چرا که اگر کسی بخواهد در شبکه دستکاری کند افراد دیگر که آنها هم نسخه اصلی شبکه Bitcoin را دارا هستند متوجه این موضوع میشوند و عملا چنین کاری غیرممکن خواهد بود.
UTXO در تراکنشهای بیت کوین چیست؟
کیف پول یک رابط میان ما و شبکه بلاکچین بیت کوین است. هیچ بیت کوینی در کیف پول ذخیره نمیشود. همه چیز روی خود شبکه بلاکچین بیتکوین اتفاق میافتد. در واقع بیت کوین از کیف پول یک نفر به کیف پول فرد دیگر منتقل نمیشود، بلکه بیت کوینها از یک تراکنش به تراکنش دیگری انتقال پیدا میکند. هر تراکنش حداقل یک Input (ورودی تراکنش) و حداقل یک Output (خروجی تراکنش) دارد. زمانی که آلیس به باب مقدار ۰.۱ بیت کوین را انتقال میدهد، Output این تراکنش ۰.۱ خواهد بود. در وهله اول این خروجی تراکنش، یک خروجی خرج نشده یا Unspent Transaction Outputs است که به اختصار به آن UTXO گفته میشود. تا زمانی که باب این ۰.۱ را خرج نکرده، این مقدار به صورت UTXO باقی خواهد ماند. در شبکه بیت کوین، تراکنشی اعتبار دارد که در بخش ورودی یا Input آن از UTXO استفاده شود.
آیا تراکنشهای بیت کوین ناشناس هستند؟
به طور خلاصه میتوان گفت که تراکنشهای بیت کوین نیمهناشناس هستند. یعنی به طور کامل ناشناس نیستند و امکان ردیابی آنها وجود دارد. از آنجایی که اطلاعات هر تراکنش بیت کوین بر روی بلاک چین ثبت میشود، امکان شناسایی تراکنشها وجود دارد. اطلاعاتی از قبیل آدرس کیف پول عمومی در بلاکچین ثبت می شود و همین مورد برای ردیابی یک تراکنش کافی است. در صورتی که برای ارسال یک تراکنش از اینترنت شخصی استفاده کنید و برای دریافت این اینترنت اطلاعات هویتی خود را در اختیار شرکتی قرار داده باشید، امکان دسترسی به اطلاعات هویتی شما نیز وجود خواهد داشت.دلیل اینکه تراکنشهای بیت کوین را نیمهناشناس مینامند، این است که اطلاعات هویتی شما جایی در بلاک چین بیت کوین وجود ندارد و ثبت نمیشود، اما با استفاده از این تراکنشها، میتوان به اطلاعات شما دست پیدا کرد.
استخراج بیت کوین چیست؟
به قسمت جذاب بیت کوین رسیدیم. بخشی که محلی برای کسب درآمد از این پول دیجیتال است. همانطور که گفتیم، برای اینکه یک تراکنش در شبکه بیت کوین انجام شود، باید مورد تایید اعضای شبکه قرار بگیرد. این کار برای جلوگیری از مسائلی مانند تقلب و دوبار خرج کردن داراییهای شبکه انجام میشود. افرادی در شبکه به طور داوطلبانه تصمیم میگیرند مسئولیت تایید کردن تراکنشها را بر عهده بگیرند و در ازای انجام این کار، پاداش دریافت میکنند. پاداش این افراد به صورت بیت کوین است؛ یعنی هر فردی که تراکنشها را تایید میکند و به شبکه سرویس میدهد، پاداش خود را به صورت بیت کوین دریافت میکند. فرآیند تکمیل کردن ظرفیت یک بلاک جدید و اضافه کردن آن به بلاک چین، استخراج نام دارد. استخراج بیت کوین باعث ساخته شدن کوینهای جدید و اضافه شدن آنها به کوینهای در حال گردش در شبکه میشود.از آنجایی که بیت کوین یک ارز رمزنگاری شده است، تایید تراکنشهای آن که به صورت توابع پیچیده ریاضی هستند و نیاز به قدرت پردازشی بالایی دارد. به همین خاطر، افرادی که تراکنشها را تایید میکنند یا همان ماینرها، باید از دستگاههای مخصوصی به نام ماینر استفاده کنند و به این طریق، تراکنشها را تایید کرده و پاداش خود را دریافت کنند.به افرادی که به شبکه بیت کوین سرویس میدهند و تراکنشها را تایید میکنند، استخراج کننده یا ماینر گفته میشود. بیت کوینهایی که استخراجکنندهها از سیستم پاداش میگیرند، در حقیقت به عنوان بیت کوینهای جدید تولید میشوند و توسط ماینرها به بازار تزریق می شود؛ به همین دلیل عمل به دست آوردن Bitcoin توسط انجام محاسبات برای تایید تراکنشهای شبکه، استخراج نامیده میشود. ممکن است با خود بگویید دلیل انتخاب نام استخراج برای این فرآیند در بیت کوین چیست ؟ با شنیدن استخراج شاید اولین چیزی که به ذهنتان برسد استخراج طلا و فلزات با ارزش در معدن است و قطعا میدانید که کار بسیار سختی است؛ به طوری که عدهای در معدن سخت کار میکنند و طلا و فلزات ارزشمند را استخراج میکنند. از آنجا که تایید تراکنشهای Bitcoin به دلیل رمزنگاریهای موجود کار آسانی نیست و به کامپیوترهای بسیار قوی به همراه توان پردازشی بالا نیاز است، به همین جهت نام استخراج را برای این امر برگزیدند.
پاداش استخراج بیت کوین به ازای هر بلاک، در ابتدا و در سال ۲۰۰۹، ۵۰ بیت کوین بوده است. این تعداد هر چهار سال یک بار (به طور دقیق، بعد از استخراج هر ۲۱۰,۰۰۰ بلاک) و طی پدیدهای به نام هاوینگ (Halving) نصف میشود. چهارمین هاوینگ بیت کوین در سال ۲۰۲۰ رخ داد و پاداش استخراج بیت کوین در حال حاضر یعنی در سال ۲۰۲۰، ۶.۲۵ بیت کوین است.حالا اگر کسی از شما بپرسد بیت کوین چطور استخراج میشود، میتوانید مختصر و مفید توضیحی درباره استخراج بیت کوین ارائه بدهید.
انواع روشهای ماینینگ بیت کوین
به صورت کلی به دو شکل میتوان عمل ماینینگ یا استخراج بیت کوین را انجام داد. استخراج انفرادی و استخراج گروهی.ماینینگ انفرادی یا Solo Mining به حالتی گفته میشود که شما به تنهایی عمل ماینینگ را انجام دهید. برای این کار باید دستگاه ماینینگ یا دستگاههای ماینر خود را خریداری کرده و با ایجاد یک نود در شبکه، به شبکه بلاکچین بیت کوین متصل شده و استخراج آن را انجام دهید. با توجه به توان پردازشی فعلی شبکه بیت کوین، این کار صرفه اقتصادی کمی دارد و عموما مورد استفاده قرار نمیگیرد.استخراج گروهی یا Pooled Mining زمانی است که افراد مختلف توان پردازشی ماینرهای خود را جمع کرده و در قالب یک نود در شبکه فعالیت کنند. این کار احتمال موفقیت استخراج بلاک در شبکه را افزایش خواهد داد. در این روش، پاداش میان تمام افراد توزیع میشود.
تعداد کل بیت کوینها چقدر است؟
تعداد کل بیت کوینهایی که امکان استخراج شدن و اضافه شدن به شبکه دارند، ۲۱.۰۰۰.۰۰۰ عدد است. ساتوشی ناکاموتو در طراحی بیت کوین و مقالهای که منتشر کرد، تعداد محدودی را برای بیت کوین در نظر گرفت که این تعداد ۲۱ میلیون است. در نهایت ۲۱ میلیون بیت کوین وجود خواهد داشت که تا به حال چیزی حدود ۱۸.۷ میلیون بیت کوین استخراج شده است. تخمین زده شده که در سال ۲۱۴۰ تعداد بیت کوینها به ۲۱ میلیون میرسد و پس از آن دیگر بیت کوینی به وجود نمیآید.در اقتصاد، ارزش هر چیزی بر اساس میزان کمیابی آن است. قطعا زمانی که دیگر بیت کوینی به وجود نیاید و تعداد آن به ۲۱ میلیون محدود شود، میتوان انتظار داشت که قیمت بیت کوین افزایش مییابد (حداقل بیشتر از ارزشی که در حال حاضر دارد). البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که تا به امروز (خرداد ۱۴۰۰)، تعداد ۴ میلیون بیت کوین گم شده است و ممکن است این تعداد بیشتر هم شود و در این صورت تعداد بیت کوین های موجود بسیار کمتر از ۲۱ میلیون واحد خواهد بود.
هاوینگ بیت کوین چیست؟
Halving یا هاوینگ ( تلفظ صحیح آن هَوینگ) که برخی با اشتباه به آن هالوینگ نیز میگویند، به نصف شدن پاداش استخراج در شبکه بلاکچین بیت کوین گفته میشود. در واقع ساتوشی ناکاموتو برای عرضه بیت کوین برنامهای از پیش تعیینشدهای را در نظر گرفته که بر خلاف ارزهای فیات، قابل تغییر نیست. او تعداد کل بیتکوین ها را ۲۱ میلیون واحد رمز ارز BTC تعریف کرده است. این ۲۱ میلیون واحد، در زمان استخراج هر بلاک در شبکه، تولید و عرضه میشود. در واقع ماینری که موفق شود یک بلاک را در شبکه بیت کوین تولید کند، در ازای انجام این کار ارز دیجیتال Bitcoin پاداش میگیرد. ساتوشی ناکاموتو در بخش اقتصادی بیت کوین، ایده بسیار جالبی برای عرضه این ارز دیجیتال طراحی کرده است. پس از تولید ۲۱۰,۰۰۰ بلوک در شبکه، پاداش نصف خواهد شد. به این شکل، به مرور عرضه بیت کوین کم و کمتر خواهد شد و سرانجام زمانی که تمام ۲۱ میلیون کوین بیتکوین تولید شد، عرضه آن برای همیشه به پایان خواهد رسید. در ادامه شش هاوینگ بیت کوین را مشاهده میکنید:
جمع بندی
شما در این مقاله با جزئیات کامل آموختید که بیت کوین چیست و چطور کار میکند. بیت کوین برای رسیدن به جایگاهی که امروز دارد، چالشهای متعددی را پشت سر گذاشته و قطعا برای رسیدن به هدفی که دارد، یعنی پول دیجیتال غیرمتمرکز، هنوز راهی بسیار طولانی در پیش دارد. در حال حاضر و با سرمایهگذاری شرکتهای مطرحی مانند MicroStrategy و PayPal روی بیت کوین، میتوان امید زیادی به آینده این رمزارز برتر داشت و امیدوار بود بیت کوین موفق به متحول کردن سیستمهای مالی جهان شود.
نظر شما درباره بیت کوین چیست؟ آیا این رمزارز میتواند تغییرات چشمگیری در سیستمهای مالی ایجاد کند؟ فراموش نکنید نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
نظر دهید